17 Mayıs 2011

Özel Eğitim Kapsamındaki Engel Gruplarını Biliyor Muyuz?



ÖZEL EĞİTİM
Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim gereksinimlerini karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitime “özel eğitim” denir(2916 sayılı kanun). Ülkemizdeki özel eğitim hizmetleri, engel gruplarına göre oluşturulmuş özel eğitim okullarında yürütülmektedir.
Özel Eğitimin Amaçları
Türk Milli Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda özel eğitim gerektiren bireylerin;
Toplum içindeki rollerini gerçekleştiren, başkaları ile iyi ilişkiler kuran, işbirliği içinde çalışabilen, çevresine uyum sağlayabilen, üretici ve mutlu bir yurttaş olarak yetişmelerini,
Kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmeleri için temel yaşam becerilerini geliştirmelerini,
Uygun eğitim programları ile özel yöntem, personel ve araç gereç kullanarak ilgileri, ihtiyaçları, yetenekleri ve yeterlilikleri doğrultusunda üst öğrenime, iş ve meslek alanlarına ve hayata hazırlanmalarını amaçlar.


 Özel Eğitimin İlkeleri
  •  Özel eğitim gerektiren tüm bireyler; ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetinden yararlandırılır.
  •  Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitimine erken yaşta başlanır.
  •  Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür.
  •  Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitsel performansları dikkate alınarak, amaç, içerik ve öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak yetersizliği olmayan akranları ile eğitimlerine öncelik verilir.
  •  Özel eğitim gerektiren bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için her türlü rehabilitasyonlarını sağlayacak kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılır.
  •  Özel eğitim gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilir ve eğitim programları bireyselleştirilerek uygulanır.
  •  Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif olarak katılmaları ve eğitimleri sağlanır.
  •  Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, özel eğitim gerektiren bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum örgütleri ile işbirliği içinde çalışılır.
  •  Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireylerin toplumla etkileşim ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde planlanır.
Özel Eğitimde Temel Kavramlar
Özel eğitime muhtaç çocuk:
Beden, zihin, ruh, duygu, sosyal ve sağlık özellikleri ve durumlarındaki olağan dışı ayrılıkları sebebiyle normal eğitim hizmetlerinden yaralanamayan 4-18 yaş grubundaki çocuklardır.(2916 sayılı kanun)
Eğer bir çocuk;
·        Kendi yaşıtlarıyla kaynaştırıldığında öğrenmede büyük bir güçlüğü varsa,
·        Bir bölgedeki okulda yaşıtlarına sağlanan eğitsel fırsatlardan (provizyon) yararlanmasında kendini engelleyen bir durum varsa veya yeterli gelmiyorsa,
·        Yaşı büyük olmasına rağmen kendisine özel gereksinimleri için uygun bir provizyon yapılmamışsa ve o çocuğu kendi yaşının altında bir gelişim göstermişse ve dolayısıyla (a) veya (b) şıkları içinde yer alıyorsa çocuk herhangi bir durumdan dolayı öğrenme güçlüğüne sahipse Özel Eğitime Muhtaç Çocuktur. 
Eğer bir çocuk özel eğitime muhtaç ise bu çocuk özel eğitim hizmetlerinden yararlanmalıdır. Özel eğitime muhtaç birey akranları ile aynı ortamlarda eğitim hizmetleri hakkına sahiptir. Ancak bireyin bireysel farklılıkları bu hizmetlerden yeterince yararlanmasına engel olabilir.
Günümüzde özel gereksinimli birey sayısının giderek arttığı bilinmektedir. Bu artış, çevresel nedenlere, tıbbın ilerlemiş olmasına bağlı olarak erken doğan ya da ileri derecede sağlık sorununa sahip olan bebeklerin yaşatılabilmelerine ve artan trafik ve buna bağlı olarak meydana gelen kazaların artmasına ve benzeri nedenlere bağlanabilir. Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre dünya nüfusunun %14'ünü, Türkiye nüfusunun da %12.29'unu özel gereksinimli bireyler oluşturmaktadır. Bu verilere göre şu an ülkemizde altı buçuk milyona yakın özel gereksinimli birey bulunduğu varsayılabilir. Bu sayı hiç de küçümsenemeyecek büyüklüktedir.Tıpkı normal gelişim gösteren bireyler gibi özel gereksinimli bireylerin de eğitimde fırsat eşitliğinden yararlanma hakkı vardır. Özel gereksinimli bireylerin toplumun bir parçası olarak yaşamaları ancak bu şekilde söz konusu olabilecektir. Özel gereksinimli bireylerin eğitimi ele alındığında, bir uçta ayrı eğitimin, diğer uçta ise birlikte eğitimin yer aldığı görülmektedir.


Ayrı eğitim:
Özel gereksinimli bireylerin, özür türüne ve derecesine bağlı olarak geliştirilen özel programlar çerçevesinde, özel eğitim personeli tarafından gerçekleştirilen eğitimdir.


Birlikte eğitim (kaynaştırma):
  Özel gereksinimli ve normal bireylerin bir arada, normal sınıf öğretmenleri tarafından eğitilmeleridir. Ülkemizde,  özel eğitim okul ve kurumlarında kaynaştırma uygulamalarında özel eğitim tedbirleri alınarak eğitim hizmetleri verilmektedir. Bu hizmetlerin yanında varlığı yadsınamaz bir realite haline gelen özel sektör kuruluşları ile özel eğitime muhtaç çocuklara da hizmet verilen yan alanlar oluşmuştur.
Zedelenme:
Bireyin psikolojik, fizyolojik, anatomik özelliklerinde geçici ya da kalıcı türden bir kayıp, bir yapı ya da işleyiş bozukluğu olur. Vücudun bir parçasının olmayışı ,eksik oluşu, iyi işlemeyişi gibi durumlar birer ZEDELENMEDİR.

Sapma:
Bazen bireyin özelliklerinde zedelenme olmaksızın belirgin farklılıklar olabilir. Boyunun akranlarına göre uzun veya kısa oluşu gibi. Bu gibi farklılıklar SAPMA’dır.

Yetersizlik:
Zedelenme ya da bazı Sapmalar sonucu, bir insan için normal sayılan bir
etkinliğin ya da yapımın önlenmesi, sınırlanması haline YETERSİZLİK denir. Bacakların olmayışı yürümede zorluk çıkarır. Böylece yürüyememe, yürüyerek sonuçlandırılacak etkinliklerde yetersizlik hali olur. Görmede görememe, işitmede işitememe, konuşamama, okumada okuyamama, gibi.
Yetersizlik geçici-kalıcı, giderilebilir-giderilemez, gelişen-gerileyen, etkisi durumdan duruma değişebilen özellikler gösterebilir. Yetersizlik daha çok bireye bağlıdır, bireyseldir.

Özür-Engel:
Bireyin yaşamı boyunca yaş, cinsiyet, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı olarak oynaması gereken roller vardır. Birey yetersizlik yüzünden bu rolleri oynayamaz durumda kalırsa buna ÖZÜR-ENGEL denir. Yani birey belli bir zamanda belli bir durumda yapması istenilenleri yetersizlik yüzünden yapamazsa, yetersizlik özür- engele dönüşür.
BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMLARI (BEP)
Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları(BEP), her bir engelli çocuk için yazılı arak eğitsel tanılama ekibi tarafından geliştirilmiş olan ve engelli
çocukların, öğretmenlerin, ana-babaların özel gereksinimlerini karşılamak için oluşturulmuş olan özel eğitim programıdır.
Eğitim sisteminin en önemli amacı tüm çocukların gelişim süreçlerindeki olası sorunlarında onlara yardımcı olabilmektir. Bu amaç kendisini özellikle toplumun yeterli ve amaçlarına erişmiş bireyler yetiştirme ilkesinde daha fazla ortaya koymaktadır. Her öğrenci farklı bir birey olarak bazı öğrenme yetersizlikleri ve yeterliliklerini kendi içinde barındırır. Bu nedenle değerlendirme bilgileri baz alınarak bireyler için uygun BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM PROGRAMLARI (BÖP) hazırlanabilir.Bu tür programlar bireylerin engelleri olsa bile onların varolan potansiyellerini kullanma ve geliştirme ortamını sağlar. Bireyselleştirilmiş eğitim programları her bir engelli çocuk için yazılı olarak bölge eğitim kurumu veya eğitim ünitesi tarafından geliştirilmiş olan ve engelli çocukların, öğretmenlerin, anne-babaların yada koruyucu ailelerin özel gereksinimlerini karşılamak için oluşturulmuş özel eğitim programıdır.
1. Çocuğun o anki performansını,
2. Kısa dönemli öğretim hedeflerini de içeren yıllık amaçları,
3. Çocuğa sağlanabilecek özel eğitim hizmetlerini ve çocuğun normal eğitim programlarına ne ölçüde katılabileceğini,
4. Bu tür hizmetlere başlanabilmesi için düşünülen zaman ve devam edebileceği süreyi, uygun amaç ölçüt değerlendirme sürecini, öğretim amaçlarının değerlendirilmesi için en azından bir yılı zaman çizelgesini
içerir.
   a- BEP iki ana bölümden oluşur:
1- BEP komitesi tarafından alınan kararların yazılı kaydını oluşturan BEP kayıtları.
2- Engelli çocuğun eğitim programları hakkında ortak karalar almayı ve yazılı dökümanı geliştirmeyi amaçlayan okul personeli ile ana babalar arasında yapılan BEP toplantıları.
  b- BEP’in içeriği; ideal BEP süreci ikiye ayrılır. Bunlar:
1- Genel hizmet planının geliştirilmesi.
2- Bireyselleştirilmiş öğretim planın geliştirilmesi.
  c- Genel hizmet planı; BEP komitesinin görevinin son ürünüdür ve özellikle aşağıdaki bilgileri içermelidir:
1. Öğrencinin o anki performans düzeyi,
2. Okul yılı sonunda ulaşılacak amaçlar,
3. Yıllık amaçlara ulaşmada basamak oluşturacak kısa dönemli hedefler,
4. Özellikle özel eğitim ve diğer ilgili özel servislere sağlanacak doküman,
5. Özel materyaller ve öğretim yöntemlerinin belirlenmesi,
6. Önerilen programı uygulayacak olan kişilerin belgeleri,
7. Çocuğun normal eğitim programında geçireceği sürenin tahmini,
8. Hizmetlerin başlangıcı ve toplum sürecinin geçici olarak belirlenmesi,
9. Çocuğun ısa dönemli hedefleri için değerlendirme yöntemleri ve süreleri(en azından bir yıllık temel alınmalı),
10. BEP komitesi üyelerinin rollerinin tanımı ve imzaları.
BEP içinde, Müdür/Müdür yardımcısı, Gezerek özel eğitim görevi yapan
öğretmen, Sınıf öğretmeni, Psikolojik danışman, Herhangi bir branş öğretmeni
Bireyselleştirilmiş eğitim programında bir ekip halinde çalışabilir.
ÖZEL EĞİTİMİN ALANLARı
Her bireyin yetersizliği kendine özgü olmasına karşın, tanılanması, ihtiyaçlarının belirlenmesi, eğitimlerinde daha uygun düzenleme ve planlamaya yol gösterici olması için ortak özellikleri ve eğitim ihtiyaçlarına göre sınıflandırma yapılmaktadır.

1.Zİhinsel Öğrenme Yetersizliği Olan Bireyler
                                                                                                  
                                                   
2.İşitme Yetersizliği Olan Bireyler
                        

 3.Görme Yetersizliği Olan  Bireyler  


4.  Ortopedik Yetersizliği Olan Bireyler


5.Dil ve Konuşma Güçlüğü Olan Bireyler


 6.Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Bireyler


7. Duygusal, Davranışsal ve Sosyal Uyum Güçlüğü Olan Bireyler
   
       
8.Otistik Özellikler Gösteren Bireyler


9.Üstün Zeka ve Üstün Yeteneği Olan Bireyler
    
10.Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Gösteren Bireyler